معماری شهر من آدم را قبول داشت. دیوار کوچه همراه آدم راه میرفت. خانه همراه آدم شکسته و فرتوت میشد. همدردی داشت. شهر من الفبا را از یاد برده بود، اما حرف میزد، جولانگاه قریحه بود، نه جای قدم زدن تکنیک. در این شهر ما به آگاهی نمی رسیدیم. اهل سنجش نمی شدیم، شکل نمی دادیم. در حساسیت خود شناور بودیم.دل می باختیم. شیفته میشدیم و آنچه می اندوختیم پیروزی تجربه بود.

سهراب سپهری برگرفته از کتاب هنوز در سفرم

شهرها، بسترهایی برای زندگی افراد با شرایط و توانایی های مختلف می باشند که  تمامی آنان  را محق برای طلب حق و حقوق یکسان در شهر میسازد. بنابراین امکان دسترسی همگانی به تمام ساختمان ها و تسهیلات عمومی شهری و حمل و نقل عمومی اساس طراحی درست برای شهرو فضاهای آن است.

اما در بسیاری شهرها تنها افرادی که جوان بزرگسال و یا مرد هستند، اساس برنامه ریزی ها و ضوابط شهری قرار گرفته اند و این معیار قرارگرفتن این گروه از افراد سبب شده که گروه های دیگر مانند زنان، کودکان، سالخوردگان، ناتوانان و یا کم توانان جسمی و جرکتی به دست فراموشی سپرده شوند.

بر اساس بند 12 قطعنامه سازمان ملل متحد در سوم دسامبر 1982 ” مناسب سازی به فرآیندی اطلاق می شود که از طریق آن نظام کلی جامعه، نظیر فضاهای فیزیکی و فرهنگی، مسکن، حمل و نقل، خدمات اجتماعی و بهداشتی، فرصت های شغلی و آموزشی، زندگی اجتماعی و فرهنگی، از جمله تسهیلات ورزشی و تفریحی در دسترس افراد جامعه خصوصا افراد کم توان قرار گیرد.” از طرف دیگر طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، ده درصد جمعیت جهان به طریقی دارای معلولیت جسمی بوده که بخش بزرگی از جمعیت شهرها را شامل میشوند.

بنابراین با توجه به توضیحات بالا لازم است تا موانع فیزیکی در شهرها حذف شده تا دسترسی همکان به همه فضاها فراهم گردد و بستر مناسب برای حضور افراد کم توان مانند معلولین جسمی و حرکتی در جامعه فراهم شده و حضور کودکان و سالخوردگان نیز آسانتر باشد.

تهران به عنوان پایتخت و پرجمعیت ترین شهر کشور از تراکم جمعیتی و ساختمانی بالا برخوردار است که نتیجتا تعداد زیادی کودک ، سالخورده و کم توان در بین جمعیت شهر خواهد بود و این مساله، مناسب سازی را جهت تردد اقشار آسیب پذیر مهم می سازد. البته شورای شهر تهران در سال 1384 مصوبه ای را جهت مناسب سازی فضاهای شهری تصویب کرده که با وجود گذشت زمان ،هنوز به طور کامل اجرایی نشده است.

راهکارهایی که با بررسی شرایط شهر تهران در این باره پیشنهاد می شود:

اقدام به مناسب سازی معابر: عرض های کم پیاده روها برای افراد با ویلچر و یا مادران همراه با کالسکه مشکل است. از طرف دیگر به دلیل موقعیت جغرافیایی غیر مسطح شهر، در بسیاری پیاده رو ها پله تعبیه شود و یا در بهترین حالت، رمپ هایی با شیب غیر استاندارد و بسیار تند ساخته شود که عبور و مرور را برای تمامی گروه های ذکر شده مشکل و یا غیر ممکن میسازد. از طرف دیگر لازم است تا پل های ارتباطی لازم با عرض مناسب در نظر گرفته شوند تا دسترسی بین این دو فضا یه راحتی برقرار شود.

پارک ها و فضاهای شهری برای گروه های ذکر شده مناسب سازی شوند که هم اکنون تنها 3 درصد پارک های تهران برای معلولین مناسب سازی شده است. در مورد کودکان باید گفت که خوشبختانه برای آنان در بیشتر بوستان ها فضای مناسبی جهت بازی در نظر گرفته شده است اما مسیرهای عبوری داخل بوستان ها مناسب سازی نشده اند و دسترسی به این فضاها با پله و یا رمپ های نامناسب امکان پذیر است.

حمل و نقل عمومی یکی از مهمترین مشکلات این گروه از شهروندان است. دسترسی به ایستگاه های مترو با پله و یا پله برقی بوده که با ویلچر و یا کالسکه کودکان استفاده از آنان امکان پذیر نیست. از طرف دیگر بسیاری از ایستگاه های اتوبوس فاقد رمپ بوده که دسترسی به آنان را بدلیل وجود اختلاف ارتفاع در دو نقطه یعنی از پیاده رو به ایستگاه و از ایستگاه به داخل اتوبوس ممکن نیست. جهت حل این مشکل در بسیاری از کشورها، ایستگاه های اتوبوس همراستای زمین در نظر گرفته شده و رمپ های متحرکی در داخل اتوبوس ها جهت سوار شدن افراد کم توان وجود دارد.

لازم است که حفره ها وپستی بلندی های پیاده روها و خط کشی های عابر پیاده تعمیر و پر شوند که از سرنگونی افراد روی صندلی و یا کالسکه جلوگیری شود.

علایم صوتی و حسی در گذرگاه های عابرپیاده جهت تردد افراد نابینا و ناشنوا در نظر گرفته شوند.

در فضاهای ورزشی به تجهیزات و استاندارد های افراد کم توان توجه شود.

کودکان، سالخودگان، معلولین جسمی و حرکتی بخش های مهمی از جمعیت را در شهرها تشکیل میدهند و نامناسب بودن فضای شهری برای آنان، انزوا را برای این گروه افراد به همراه می آورد.تمامی شهروندان، نیازمند هوای پاک، فضای باز ایمن و ارتباط با محیط اطراف و سایر مردم هستند. میزان حضور، دسترسی و افزایش تحرک افراد جامعه همراه با آسایش، راحتی و امنیت ذهنی و فیزیکی یکی از شاخص های مهم کاهش نابرابری در فضاهای شهری است.هانری لوفور، فیلسوف و جامعه شناس فرانسوی، معتقد است که اگر امنیت کافی برای افراد چه ذهنی، چه فیزیکی وجود نداشته باشد، ساکنان شهر نمیتوانند “شهروند تمام عیار” به شمار آیند.

منابع

معینی، سید مهدی(1396) شهر همگان، انتشارات اذرخش، تهران.